Η φούσκα της Τουρκίας

Πολλοί δημοσιογράφοι στην Ελλάδα παρουσιάζουν καθημερινά την Τουρκία ως πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης λέγοντας ότι θα πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμά της, ώστε να προσελκύσουμε επενδύσεις. Διαβάζοντας την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία βρήκαμε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Μωυσή Λίτση ο οποίος με συγκεκριμένους οικονομικούς δείκτες δείχνει ότι η ανάπτυξη της Τουρκίας δεν είναι τίποτα άλλο από μια φούσκα που στηρίζεται στον υπερ-δανεισμό. Το έργο δηλαδή που παίχτηκε στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη τη δεκαετία του 2000 παίζεται σήμερα στην Τουρκία και σε άλλες χώρες που εμφανίζονται ως οικονομίες πρότυπο όπως και στη Βραζιλία. Πρόσφατα έτυχε να μιλήσουμε με έναν κάτοικο της Λατινοαμερικάνικης χώρας ο οποίος χαρακτηριστικά είπε "At first comes the World Cup, after the Olympics and finally the IMF".

Μπορεί στην Ελλάδα να ζούμε μια έντονη κρίση, η ανάπτυξη όμως στη γειτονική Τουρκία ξεπέρασε ακόμη και αυτήν της Κίνας, με ρυθμούς 11% το πρώτο τρίμηνο (!) έναντι του αντίστοιχου περσινού διαστήματος.

Η γειτονική χώρα ξεπέρασε έτσι τις επιδόσεις της Κίνας (9,6%) και της Αργεντινής (9,9%). Σε επίπεδο τριμήνου η αύξηση του ΑΕΠ ήταν 1,4%.

Πίσω όμως από τις εντυπωσιακές τουρκικές οικονομικές επιδόσεις κρύβεται ο φόβος της φούσκας, καθώς η Τουρκία δείχνει να ζει πάνω από τις δυνατότητές της, χάρη στην «ατμομηχανή» των δανείων, η οποία τροφοδοτεί την κατανάλωση, με αιχμή του δόρατος τον κατασκευαστικό και χρηματοοικονομικό κλάδο, καθώς και τον τομέα των λιανικών πωλήσεων.

Η Τουρκία παρουσίασε πέρυσι ανάπτυξη 8,9% (είχε προηγηθεί η ύφεση του 2009), ποσοστό που ήταν το τρίτο μεγαλύτερο στην Ομάδα των Είκοσι πιο Αναπτυγμένων Χωρών (G20). Στις τελευταίες μετέχουν ανερχόμενες οικονομικές δυνάμεις όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία. Για φέτος η αρχική επίσημη πρόβλεψη ήταν για ανάπτυξη 4,5%, ωστόσο ήδη κυβερνητικοί αξιωματούχοι κάνουν λόγο για ανάπτυξη κοντά στο 6%.

Πίσω από αυτές τις εντυπωσιακές επιδόσεις, όμως, κρύβονται και κάποια στοιχεία ανησυχίας. Το εμπορικό έλλειμμα της Τουρκίας έφθασε τον Μάιο στο ρεκόρ των 10,1 δισ. δολαρίων, με τις εισαγωγές να αυξάνονται 42,6%, τέσσερις φορές σχεδόν πάνω σε σχέση με τις εξαγωγές οι οποίες αυξήθηκαν κατά 11,7%. Οι τουρκικές εξαγωγές έχουν μάλιστα μειωθεί παρά το γεγονός ότι η λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 19% από τον περασμένο Νοέμβριο, γεγονός που ενισχύει την εκτίμηση ότι η ανάπτυξη οφείλεται κυρίως στην εσωτερική ζήτηση την οποία τροφοδοτεί ο υπέρμετρος τραπεζικός δανεισμός. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της ξεπερνά το 8% του ΑΕΠ.

Η κυβέρνηση της Τουρκίας προσπαθεί να χαλιναγωγήσει τη φούσκα, όχι με αύξηση των επιτοκίων αλλά με αύξηση των ορίων των αποθεματικών των τραπεζών. Ο τραπεζικός δανεισμός αυξήθηκε κατά 42% πέρυσι, με την κεντρική τράπεζα να ανεβάζει τα όρια των αποθεματικών των τραπεζών πέντε φορές από το Νοέμβριο, στο πλαίσιο της διπλής στρατηγικής χαμηλών επιτοκίων από τη μια (με σκοπό να αποθαρρύνει την εισροή κερδοσκοπικών κεφαλαίων) και τη στρατηγική υψηλών αποθεματικών από την άλλη για να μετριάσει την υπερβολική ανάπτυξη. Στόχος της τράπεζας είναι να συγκρατήσει την αύξηση των πιστώσεων φέτος στο 25%.

Η ανησυχία για τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας αντικατοπτρίζεται τόσο στην προαναφερθείσα υποχώρηση της τουρκικής λίρας όσο και στην πτώση κατά 9,75% που παρουσιάζει το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης από τις αρχές Μαΐου. Η πτώση αυτή καθιστά το τουρκικό χρηματιστήριο ένα απ' τα χειρότερα όσον αφορά τις άσχημες επιδόσεις στις αναδυόμενες αγορές.

Το βασικό επιτόκιο στην Τουρκία ανέρχεται αυτή τη στιγμή στο 6,25%. Μεταξύ 1990 και 2010, το μέσο επιτόκιο στην Τουρκία ανερχόταν στο 61,72%, φθάνοντας στο ρεκόρ του 500% (!) τον Μάρτιο του 1994. Το αντίστοιχο χαμηλό ρεκόρ ήταν 5% τον Φεβρουάριο του 2000.

Παρά τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Τουρκία είναι μικρότερες άλλων αντίστοιχων οικονομικά αναδυόμενων χωρών. Η Τουρκία προσέλκυσε πέρυσι ξένες επενδύσεις η αξία των οποίων ανήλθε στο 1,3% του ΑΕΠ, σε σχέση με 2,1% του ΑΕΠ στην Πολωνία, 2,8% στη Ρωσία και 8,1% στην Κίνα.