Ο άγνωστος πόλεμος με τα γνωστά θύματα,

Π. Παπακωνσταντίνου - Καθημερινή

 

Σύμφωνα με τον επιγραμματικό ορισμό της πολιτικής εξουσίας από τον Γερμανό νομικό Καρλ Σμιτ, «κυρίαρχος είναι εκείνος που αποφασίζει για το καθεστώς εκτάκτου ανάγκης». Οποιος μπορεί να επικαλεσθεί «εξαιρετικές» καταστάσεις για να επιβάλει «έκτακτα» μέτρα, υπέρανω των συνήθων περιορισμών του κοινωνικού συμβολαίου και της δημοκρατικής νομιμότητας, αυτός είναι ο πραγματικός κυρίαρχος του πολιτικού παιχνιδιού. Αυτά γράφτηκαν το 1922. Σήμερα, η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης που οραματιζόταν ο Σμιτ τείνει να γίνει το μόνιμο φόντο της ύπαρξής μας και η πολιτική θεωρία του συντηρητικού στοχαστή βρίσκει απροσδόκητες αντηχήσεις.

Τις προάλλες, βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος, στην προσπάθειά του να υπερασπιστεί από τηλεοράσεως το επίμαχο πολυνομοσχέδιο και την ταπεινωτική για το Κοινοβούλιο διαδικασία, με την οποία ψηφίστηκε, υποστήριξε ακριβώς ότι βρισκόμαστε ενώπιον κατάστασης εκτάκτου ανάγκης, την οποία παραλλήλισε με ναυάγιο. Συνεχίζοντας την περί «Τιτανικού» θεωρία που πρώτος εισήγαγε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου, ο εν λόγω βουλευτής παρομοίασε, σεμνυνόμενος, την κυβέρνησή του με τον καπετάνιο σκάφους που βυθίζεται και τον ελληνικό λαό με πανικόβλητο πλήρωμα. «Δυστυχώς, δεν υπάρχουν σωσίβια για όλους», είπε αφοπλιστικά ο φέρελπις πολιτικός, αφήνοντας τους τηλεθεατές να φαντασθούν τη συνέχεια: Θα ξεσπάσει χάος και αλληλοσκοτωμός, καθώς καθένας θα προσπαθήσει να εξασφαλίσει το ποθητό σωσίβιο πατώντας επί πτωμάτων και ο καλός καπετάνιος, κάνοντας πέτρα την καρδιά, θα αναγκασθεί να βγάλει το πιστόλι για να αποτρέψει στη σφαγή και να επιλέξει ο ίδιος ποιοι θα σωθούν και ποιοι όχι.

Ο ρόλος του καπετάνιου, ή μάλλον του ναυάρχου σε ιστορική ναυμαχία, σαγήνευσε και τον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος, κατά την τελευταία συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας, δήλωσε: «Εμείς βάλαμε το κεφάλι μας στον ντορβά. Αλλοι εγκατέλειψαν το καράβι στις δύσκολες στιγμές». Παρότρυνε δε τους βουλευτές του να συνεχίσουν να «γράφουν ιστορία» και να βρίσκονται στις πρώτες γραμμές, γιατί «βρισκόμαστε ακόμη σε πόλεμο». Το ίδιο τρικ, μόνο που αυτή τη φορά σκηνικό δεν είναι το ναυάγιο της «Σάμινα», αλλά η ναυμαχία του Τραφάλγκαρ: όταν υπάρχει πόλεμος, όταν η εθνική επιβίωση κρέμεται από μια κλωστή, δεν υπάρχουν περιθώρια για πολλές κουβέντες, αντιθέτως δικαιολογούνται κάθε είδους μακιαβελικά στρατηγήματα και παράπλευρες απώλειες. Κι όπως είπε ο Αδωνις Γεωργιάδης, «αν έχουμε μια αστυνομία που δρα, μπορεί να πεθάνουν και αθώοι» - τι να κάνουμε βρε αδελφέ; Οποιος πλένει πιάτα, σπάει πιάτα.

Από μια ορισμένη άποψη, το πράγμα θυμίζει την απάντηση του Μπους στην 11η Σεπτεμβρίου 2001: Κήρυξε την Αμερική σε «πόλεμο» χωρίς ημερομηνία λήξης για να δικαιολογήσει την άρση θεμελιωδών δημοκρατικών ελευθεριών και την επιβολή κατάστασης εκτάκτου ανάγκης με το διαβόητο νόμο PATRIOT. Ωστόσο, για μια στιγμή, σε ποιον πόλεμο μας καλεί να συστρατευθούμε ο Γιώργος Παπανδρέου; Με τη Γερμανία της κ. Μέρκελ, ίσως; Μάλλον δεν φτάνει ένας «Παπανικολής» για έναν τέτοιο αγώνα - κι ας αποτελεί, όπως βεβαιώνει η κυβέρνηση, «κόσμημα» για το Πολεμικό μας Ναυτικό. Με το ΔΝΤ του Στρος-Καν; Μα γίνονται τέτοιες παρεξηγήσεις μεταξύ συντρόφων της Σοσιαλιστικής Διεθνούς; Επομένως, με ποιους πολεμάμε;

Στο «1984» του Τζορτζ Οργουελ, η Ωκεανία βρίσκεται σε διαρκή πόλεμο με τα άλλα δύο, ανταγωνιστικά υπερκράτη. Κανείς δεν ξέρει κάθε στιγμή ποιος είναι ο εχθρός και ποιος ο σύμμαχος - μάλιστα δεν είναι καν σαφές αν συνεχίζονται οι εχθροπραξίες ή αν πρόκειται για εικονική πραγματικότητα, κάτι σαν το drole de guerre ανάμεσα στον Σεπτέμβριο του 1939, που Γάλλοι και Βρετανοί κήρυξαν πόλεμο στους Γερμανούς χωρίς να πέσει ούτε μια σφαίρα και στον Μάιο του 1940, που οι Γερμανοί εισέβαλαν στη Γαλλία. Στόχος του -υπαρκτού ή εικονικού, πάντως διαρκούς- πολέμου είναι να κρατιέται η μεγάλη μάζα των Ωκεανίων σε κατάσταση υποδούλωσης και αποβλάκωσης.

Ενα πανάρχαιο παιχνίδι, υψηλού ρίσκου, καθώς η εξοικείωση των μαζών με την «πολεμική» ρητορεία και τον πραγματισμό της ωμής δύναμης είναι μαχαίρι δίκοπο. Οπως στο «Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου» του Μπέρτολτ Μπρεχτ, έρχεται κάποια στιγμή που γίνεται ευρέως αντιληπτό ότι «εκείνος που για τον εχθρό μιλάει, είναι ο ίδιος ο εχθρός».