Κούβα, η χώρα που «νικά» το AIDS

Από το www.tvxs.gr

H Κούβα είναι από τις χώρες με τα λιγότερα κρούσματα AIDS στον κόσμο, σε επίπεδο μόλις 0,1% του πληθυσμού. Η δωρεάν βασική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τα υψηλά ποσοστά των τεστ για τον ιό HIV, τα δωρεάν προφυλακτικά στις ομάδες υψηλού κινδύνου, όπως οι εκδιδόμενες γυναίκες, και η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι μερικά από τα μέτρα που καταπολεμούν τη μετάδοση του ιού.

Η Κούβα έχει πλέον ένα από τα μικρότερα ποσοστά επιδημίας στον κόσμο. Έχει μόλις 14.038 περιπτώσεις, δηλαδή ποσοστό 0,1% επί του πληθυσμού, στο ίδιο επίπεδο με τη Φινλανδία, τη Σιγκαπούρη και το Καζακστάν. Αυτό είναι το 1/6 του ποσοστού των Ηνωμένων Πολιτειών και το 1/20 της Αϊτής.

Ο πληθυσμός της Κούβας είναι μόνο ελαφρώς μεγαλύτερος από αυτόν της Νέας Υόρκης. Στις τρεις δεκαετίες της παγκόσμιας επιδημίας του AIDS, έχουν χάσει τη ζωή τους από τον ιό 78.763 Νεοϋορκέζοι και  μόνο 2.364 Κουβανοί, σημειώνει η New York Times.

Πώς αντιμετωπίζουν τον HIV;

Ποια είναι όμως τα  στοιχεία που συνέβαλαν στην επιτυχία της Κούβας; Η Κούβα έχει δωρεάν καθολική βασική ιατρική περίθαλψη. Σημειώνει εκπληκτικά υψηλά ποσοστά δοκιμών του ιού HIV.  Μοιράζει στους κατοίκους της δωρεάν προφυλακτικά, και επικεντρώνεται σε ομάδες υψηλού κινδύνου όπως οι εκδιδόμενες γυναίκες. Δίνει στους εφήβους  στοιχεία ασφαλούς σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και ελέγχει αυστηρά τις σεξουαλικές επαφές σε κάθε άνθρωπο που είναι «θετικός» στα τεστ.

Αντίθετα, σύμφωνα με την ίδια πηγή, η απάντηση στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής – η οποία καταγράφει 50.000 νέες λοιμώξεις κάθε χρόνο - φαίνεται αδύναμη. Εκατομμύρια φτωχοί άνθρωποι ποτέ δεν επισκέπτονται έναν γιατρό.  Τα τέστ για τον ιό είναι σε εθελοντική βάση, και πολλοί ασθενείς δεν επιστρέφουν για να μάθουν τα αποτελέσματά τους. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι τόσο πολιτικοποιημένη  που πολλά σχολεία δε διδάσκουν τίποτα για την προστασία στη σεξουαλική ζωή των εφήβων. Τα προφυλακτικά είναι ακριβά, και η δωρεάν διανομή δωρεάν γίνεται τμηματικά και σε τυχαίες περιπτώσεις.

Η Κούβα έχει καταφέρει να καταπολεμήσει τον ιό αν και έχει τις περισσότερες γενετικές τροποποιήσεις του ιού μετά την Αφρική.  Σχεδόν όλοι οι Αμερικανοί οροθετικοί νοσούν από ένα στέλεχος του ιού, τον υπότυπο Β. Ωστόσο, η Κούβα έχει 21 διαφορετικά στελέχη.

Η γενετική ποικιλομορφία προήλθε λόγω του ανθρώπινου δυναμικού που απέστειλε η Κούβα στο παρελθόν στο εξωτερικό ως βοήθεια. Από τη δεκαετία του 1960, η Κούβα έχει στείλει στο εξωτερικό χιλιάδες «διεθνιστές» - στρατιώτες, γιατρούς, δασκάλους και τους μηχανικούς.  Επειδή σταθμεύουν σε όλη την Αφρική, πολλοί γυρνούσαν  πίσω με ένα ευρύ φάσμα στελεχών του ιού. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2002, 11 από 21 στελέχη της Κούβας είναι άγνωστα σε άλλα μέρη και σχηματίζονται όταν γίνεται πρόσμιξη δύο άλλων στελεχών.

Η επιτυχία της Κούβας ενάντια στο AIDS καταγράφεται παρά το γεγονός ότι είναι ένας προορισμός σεξουαλικού τουρισμού για τους Ευρωπαίους και τους Καναδούς. Η αστυνομία έχει απαγορεύσει την έκδοση γυναικών στο δρόμο και σε ξενοδοχεία, ωστόσο πολλές νεαρές προσεγγίζουν τουρίστες. Ακόμα κι έτσι όμως από τις περίπου 1.000 νέες μολύνσεις που σημειώνονται κάθε χρόνο, το 81% αφορά τους άντρες και ελάχιστες είναι οι μολυσμένες νεαρές ανύπαντρες γυναίκες.

«Οι περισσότερες από τις γυναίκες που κοιμούνται με τους τουρίστες γνωρίζουν και χρησιμοποιούν προφυλακτικά», δηλώνει ο Δρ Ribero Wong, ένας ειδικός του AIDS. Σε μια έρευνα το 2009, το 77% του συνόλου των εργαζομένων στη βιομηχανία του σεξ είπε ότι χρησιμοποιούν τακτικά προφυλακτικά. «Υπάρχουν άνδρες ακόμα και για γκέι τουρίστες. Πιστεύουμε ότι ο κύριος παράγοντας είναι εντός των ανθρώπων», δηλώνει ο Δρ Estruch Rancaño, αναπληρωτής Υπουργός για τη δημόσια υγεία.

«Ο μικρός αριθμός κουβανών γυναικών που έχουν προσβληθεί συνήθως λαμβάνουν τον ιό από συντρόφους που είναι κρυφά αμφιφυλόφιλοι», λένε οι ειδικοί. Η αμφιφυλοφιλική μετάδοση δεν είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία στην Κούβα. Δε θεωρείται «γκέι» κάποιος που περιστασιακά έχει σεξουαλικές επαφές με πρόσωπο του ίδιου φύλου, εξήγεί ο Ramón García Arrango, ένας σχεδιαστής μόδας και παιδαγωγός στο Εθνικό Κέντρο Πρόληψης του AIDS και  των Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενων Νοσημάτων.  

Επίσης, η χρήση ηρωίνης, η οποία επιτείνει τις  επιδημίες σε πολλές χώρες, είναι σχεδόν ανύπαρκτη στην Κούβα, σύμφωνα με τους αξιωματούχους. Από το 1986, μόνο 38 παιδιά έχουν γεννηθεί με τον ιό. Από την αρχή του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης της Κούβας, οι έγκυες γυναίκες κάνουν έως και 12 δωρεάν εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου, κατά τις οποίες ελέγχονται για τον ιό HIV τουλάχιστον δύο φορές.

Παγκόσμια Κάλυψη

Αν και σε οικονομική ύφεση, η Κούβα εξακολουθεί να επισημαίνει με υπερηφάνεια μια κληρονομιά της Eπανάστασης του 1959: η βασική ιατρική περίθαλψη είναι καθολική και δωρεάν. Η Κούβα έχει 535.000 εργαζομένους της υγειονομικής περίθαλψης και κάθε πολίτης έχει επίσημα  τον  οικογενειακό του γιατρό. Αν ένας ασθενής δεν κάνει ένα τσεκ-απ, ο γιατρός αναμένεται να μάθει το γιατί.

Πολλές ιατρικές αρχές συμφωνούν ότι η Κούβα είχε μια έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της επιδημίας. Στο βιβλίο του, «AIDS: Εξομολογήσεις σε έναν γιατρό», που δημοσιεύθηκε μόνο στα ισπανικά, ο Δρ Pérez έδωσε τη δική του άποψη για  το σύστημα υγείας της Κούβας.

Το 1983, ο Φιντέλ Κάστρο επισκέφθηκε το Ινστιτούτο Pedro Kouri, το κορυφαίο νοσοκομείο τροπικών ασθενειών της Κούβας, για να ακούσει μια παρουσίαση για την ελονοσία και το δάγγειο πυρετό. Όταν τελείωσε, ρώτησε ξαφνικά, «Γκουστάβο, τι κάνεις για να κρατήσεις το AIDS  μακριά από την Κούβα;» Ο Δρ Γκουστάβο Κουρί, γιος του ιδρυτή του ιδρύματος, είπε: «Πρόκειται για μια νέα ασθένεια. Δεν ξέρω καν αν παράγεται από βακτήρια, ιούς ή μύκητες. Δεν υπάρχουν πολλά δεδομένα σε αυτό. Έχει αναφερθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε λίγες περιπτώσεις στην Ευρώπη. Θα χρειαστεί χρόνος για να ξέρει κανείς πόσο μεγάλο είναι.»

Ο  Φ. Κάστρο απάντησε: «Νομίζω ότι θα είναι η επιδημία του αιώνα μας. Και είναι δική σας ευθύνη, Γκουστάβο, για να σταματήσει πριν γίνει μείζον πρόβλημα κι εδώ. " Αυτό ήταν δύο χρόνια πριν ο Αμερικανός πρόεδρος ανακοινώσει επίσημα τη λέξη AIDS.

Έτσι, το ιατρικό δυναμικό της Κούβας αντέδρασε γρήγορα. Το πρώτο βήμα ήταν να πετάξει  όλα τις εισαγόμενες μονάδες αίματος (20.000 μονάδες).  Με τον τρόπο αυτό απόφυγαν την καταστροφή που υπέστησαν οι αιμοφιλικοί  πληθυσμοί στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γαλλία.

Γιατροί είχαν σταλεί στη Βραζιλία και τη Γαλλία για να μελετήσουν τις περιπτώσεις. Όλαοι οικογενειακοί γιατροί της χώρας διατάχθηκαν να παρακολουθήσουν  λοιμώξεις που δείχνουν το AIDS, όπως το σάρκωμα Kaposi ή πνευμονία από Pneumocystis carinii. Το 1986, εμποδίστηκε από το «εμπάργκο» το αμερικανικό τεστ, κι έτσι η Κούβα αγόρασε 750.000 γαλλικά τεστ για τον ιό.

Σύμφωνα με την Δρ Maria Isela Lantero, επικεφαλής του AIDS στο Υπουργείο Υγείας, 11 εκατομμύρια πολίτες της Κούβας έχουν ελεγχθεί 43 εκατομμύρια φορές. Πέρυσι, έγιναν περισσότερα από δύο εκατομμύρια τεστ. Αυτό είναι το ισοδύναμο των δοκιμών του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού κάθε τρία χρόνια, αν και στην πραγματικότητα η εστίαση είναι σε ομάδες υψηλού κινδύνου, τα οποία θα ελέγχονται πιο συχνά. Επίσης, οι Κουβανοί που  επιστρέφουν από το εξωτερικό όπως είναι οι έγκυες γυναίκες, οι φυλακισμένοι, στρατιώτες, οι νοσηλευόμενοι ασθενείς, επαγγελματίες υγείας δοκιμάζονται σε τακτική βάση.

Τα τεστ για τον ιό είναι ανώνυμα και διαθέσιμα σε 700 κλινικές και νοσοκομεία. Όποιος είναι θετικός στο τεστ κάνει ένα ραντεβού με νοσοκόμο της επιδημιολογίας, ο οποίος ζητά τα ονόματα αυτών που ο οροθετικός είχε σεξουαλικές επαφές. Σύμφωνα με το νόμο, απάντηση είναι εθελοντική. Αν δε θέλει κάποιος δεν απαντά, ωστόσο είναι θεμιτό να παρθούν τα ονόματα των ατόμων για να γίνει επίσκεψη στο σπίτι τους και να ενημερωθούν από τους ειδικούς της επιδημιολογίας. Οι οροθετικοί μιλούν με ψυχολόγους και μαθαίνουν να ζουν με τον HIV με υπευθυνότητα.

Σε μια μη πουριτανική κοινωνία όπως αυτή της Κούβας, το AIDS καταπολεμείται κυρίως με τα προφυλακτικά και τη σωστή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση. Η κυβέρνηση μοιράζει πάνω από 100 εκατομμύρια προφυλακτικά ετησίως. Όλες αυτές οι ενέργειες συνηγορούν στην καταπολέμηση και κυρίως πρόληψη του ιού, ωστόσο απαιτείται καλύτερη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε αυτούς που νοσούν, σύμφωνα με τους ειδικούς της υγείας της Κούβας.