Όχι στην κατάργηση της δημοκρατίας, το πλιάτσικο και την αφρικανοποίηση

του Δημήτρη Καζάκη - εφημερίδα "Δρόμος της Αριστεράς"

Παύση πληρωμών δεν σημαίνει πτώχευση, με βάση τη διεθνή εμπειρία δύο αιώνων, αλλά άρνηση της λεηλασίας της χώρας - Το κράτος φορτώνεται τα χρέη των τραπεζών - Κρίση του συνολικού ωτρόπου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας - Αδύνατη η αποπληρωμή του χρέους - Το κόστος διαγραφής των άχρηστων χαρτιών στις πλάτες των εργαζομένων - Κατάργηση της δημοκρατίας και αφρικανοποίηση της Ελλάδας, ως συνέπειες ενός «μη βιώσιμου» κράτους και οι πολιτικές συνέπειες του προγράμματος του ΔΝΤ - Το ευρώ είναι ο μόνος μηχανισμός που μπορεί να συντρίψει την ελληνική οικονομία - Απαραίτητη η έξοδος

Πίσω από τη θεωρητική ανάλυση των αιτιών της κρίσης και το πότε, το πώς διαμορφώθηκε και όλα αυτά και το αν ξεπεράστηκε (που δεν ξεπεράστηκε) η παγκόσμια κρίση, κρύβεται το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή έχουμε μια τρομακτική υπερσυσσώρευση, να το πούμε έτσι, πλασματικού -εικονικού το λέγανε οι κλασικοί οικονομολόγοι- κεφαλαίου, η οποία επικεντρώνεται ,όπως καταλαβαίνετε, στο τραπεζικό σύστημα. Γι’ αυτό και βλέπουμε το τραπεζικό σύστημα να είναι το επίκεντρο του όλου προβλήματος στην παγκόσμια οικονομία.

Το κράτος φορτώνεται τα χρέη των τραπεζών

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Σημαίνει ότι μετά το παγκόσμιο κραχ του 2008, χρειάστηκε να καθαριστούν τα λεγόμενα χαρτοφυλάκια των μεγάλων τραπεζών παγκόσμια, από κείνα τα χαρτιά τα οποία πλέον δεν είχαν αξία. Μια τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, σχετικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα, λέει ότι διαγράφηκε μέχρι τώρα, από τα χαρτοφυλάκια των μεγάλων τραπεζών στις αναπτυγμένες χώρες, περίπου 2,3 τρισ. Δολάρια που, τελείως τυχαία, είναι περίπου ο αριθμός της αύξησης του δημόσιου χρέους στις ανεπτυγμένες ή λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Δηλαδή, η διαγραφή των χρεών των αξιογράφων των τραπεζών μετατράπηκε σε κρίση χρέους . Εκεί είναι η όλη ιστορία. Ένας κλασικός μηχανισμός διατυπώθηκε και νωρίτερα και νομίζω σωστά, είναι μέσα από την ελλειμματική πολιτική του κράτους, το οποίο φορτώθηκε τα χρέη, φορτώνεται ξανά χρέη κ.λπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ιρλανδία κατέρρευσε [...] -το οικονομικό θαύμα του ευρώ, η χώρα που θα ‘πρεπε να ‘τανε πρότυπο- μέσα σε μια νύχτα και δεν υπάρχει δυνατότητα αναδιάρθρωσης της οικονομίας της, τουλάχιστον στο κοντινό μέλλον, αυτό εκτιμάται, και δεν χρεοκόπησε λόγω δημόσιου χρέους, χρεοκόπησε κυρίως λόγω του τεράστιου χρέους που είχε συσσωρευτεί στις τράπεζες, συν το γεγονός ότι από την εξάρτησή της από το ξένο κεφάλαιο το οποίο έφυγε, σχεδόν σε μια νύχτα, [....] διαλύθηκε η παραγωγική της βάση. Λοιπόν, αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η παγκόσμια οικονομία, εκεί εδράζεται η κρίση στην Ε.Ε. και πιο συγκεκριμένα η κρίση του ευρώ. [...]

Το ευρώ επινόηση των τραπεζιτών

Δυστυχώς και στην οικονομική σκέψη της Αριστεράς επέδρασε, δραστικά, η κυρίαρχη αντίληψη του νεοφιλελευθερισμού που, για κάποιο περίεργο λόγο, αντιμετωπίζει το ευρώ, όπως οποιοδήποτε άλλο νόμισμα, πράγμα που δεν είναι. Το ευρώ ούτε γεννήθηκε, ούτε αντιπροσωπεύει διαδικασίες οικονομιών, όπως τα εθνικά νομίσματα ή τα παγκόσμια νομίσματα όπως π.χ. το δολάριο. Στην πραγματικότητα το ευρώ, να το πούμε έτσι πιο απλά και συγχωρήστε μου μια… τοποθέτηση, για να γίνω πιο κατανοητός το κάνω, ήταν μια επινόηση των τραπεζιτών της Ευρωζώνης για τη διευκόλυνσή τους. Αυτό οδήγησε σε ένα τεράστιο κύμα τιτλοποιήσεων πλούτου μες στην Ευρωζώνη, με αποτέλεσμα οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, σήμερα, να έχουν χαρτοφυλάκια αξιογράφων που φτάνουν τα 46 τρισ. δολάρια, όταν το ΑΕΠ ολόκληρης της Ευρωζώνης είναι 9,2 τρισ. Και σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ αλλά και άλλων παγκόσμιων οργανισμών, θα πρέπει αυτές οι τράπεζες να διαγράψουν από τα χαρτοφυλάκιά τους, γιατί πρόκειται για αξιόγραφα τα οποία έχουν χάσει την αξία τους, περίπου 21 τρισ. Αυτό, βέβαια, για να το διαγράψουν δεν είναι μια απλή ιστορία, για να το διαγράψουν θα πρέπει να το μεταφέρουν σε κάποιον άλλον το κόστος της διαγραφής. Συν το γεγονός ότι αυτή η μεταφορά κόστους, που γίνεται κατά κύριο λόγο στο κράτος, άρα μέσω του κράτους στον φορολογούμενο και δη στις λαϊκές μάζες, αποτέλεσε αντικείμενο και σοβαρής κερδοσκοπίας. [...] Να σας πω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα: Στο τελευταίο εννεάμηνο, τα heads fund, δηλαδή τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια πολύ υψηλού ρίσκου που υπάρχουν στην παγκόσμια αγορά και φαίνεται να ασκούν πάρα πολύ μεγάλη επιρροή σήμερα, διπλασίασαν την κεφαλαιακή τους βάση. Κι αυτό παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη φαινομενική, εικονική, πλασματική άνοδο των παγκόσμιων αγορών, το προηγούμενο διάστημα. Αυτό δημιουργεί και το σοβαρό πρόβλημα που έχουμε στην Ευρωζώνη και στο ζήτημα του ευρώ. Πολλοί οικονομολόγοι, όχι μόνο της Αριστεράς αλλά και mainstream, δηλαδή του κυρίως δόγματος στην οικονομία, έχουν χαρακτηρίσει πολύ εύστοχα το ευρώ μία από τις μεγάλες φούσκες που πήγε να σπάσει. Και εκεί εδράζεται όλο το παιχνίδι αυτή τη στιγμή που βλέπουμε στις παγκόσμιες αγορές και ειδικά με επίκεντρο το ευρώ. Αυτό, βέβαια, είναι η διεθνής πλευρά της κρίσης.

Αδύνατη η αποπληρωμή των δανείων

Παρά το γεγονός ότι η ελληνική κρίση έχει συνυφανθεί πλέον με την παγκόσμια κρίση, δεν είναι ταυτόσημη. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα αυτή τη στιγμή δεν είναι ταυτόσημο, ούτε προήλθε από την παγκόσμια κρίση. Δεν είναι κρίση εισαγόμενη αυτή που αντιμετωπίζουμε. Είναι πρόβλημα συνολικού τρόπου ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας από πολύ παλιά. Κι αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα, αυτό που ονομάστηκε νωρίτερα δομικό. Και έχει να κάνει με το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος συνολικά, να το πω απλά, χρησιμοποιήθηκε για να χρηματοδοτήσει μια άκρως παρασιτική, παραγωγικά αναιμική και συνολικά ληστρική οικονομική ανάπτυξη της χώρας από τη μεταπολίτευση κι εδώ. Αυτό είναι το πρόβλημα του δημοσίου χρέους σήμερα. Βέβαια, κάποιοι, και ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι, και εμείς στην Αριστερά, εμείς εννοώ μη ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι, λέγαμε ήδη από τη δεκαετία του ’70 ότι το πρόβλημα του χρέους είναι πολύ σοβαρό. Ο ακαδημαϊκός Άγγελος Αγγελόπουλος που έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το ζήτημα του εξωτερικού χρέους και ειδικότερα του δημόσιου χρέους από τη δεκαετία του ’30, είχε τονίσει τη δεκαετία του ’70 ότι το πρόβλημα του χρέους, του δημόσιου χρέους και δη του εξωτερικού χρέους, στην Ελλάδα γίνεται μη διαχειρίσιμο. Και τότε ήταν μη διαχειρίσιμο, γιατί όπως έλεγε από τις 100 δραχμές που δανειζόμασταν, οι 70 φεύγανε για να πληρώσουμε παλιά δάνεια, 75 όπως υπολόγιζε. Στην τελευταία δεκαετία, από τα 100 ευρώ που δανειζόμαστε τα 97 πηγαίνουν σε ξένα δάνεια. Γι’ αυτό ακριβώς το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα, που κατά κύριο λόγο είναι εξωτερικό, δεν είναι απλώς μη διαχειρίσιμο δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Δεν πάει να πετύχουμε 1% επιτόκιο; Τζάμπα να μας το δίνουνε δεν βγαίνει. Απλή αριθμητική. [...]. Εάν το τριετές πρόγραμμα που επιβάλει το ΔΝΤ πετύχει τους στόχους του, μ’ έναν παλαβό, μαγικό τρόπο, θα πρέπει το 2013, για να πληρώσουμε μόνο τους τόκους των δανείων η ελληνική οικονομία να παράγει από κει και πέρα στο διηνεκές, ένα πλεόνασμα, πρωταρχικό πλεόνασμα, της τάξης του 7,5%. Πρωταρχικό πλεόνασμα εννοούμε οι οικονομολόγοι τη διαφορά δαπανών και εσόδων, το καθαρό πλεόνασμα του κράτους, χώρια το τι πληρώνουμε για τα δάνεια. Σημαίνει δηλαδή ότι θα ‘πρεπε η ελληνική οικονομία να αναπτύσσεται τουλάχιστον κατά 7,5% για να μπορέσει να παράγει αυτό το πλεόνασμα και πάλι αυτό θα πληρώνει μόνο τους τόκους. Χώρια τα χρεολύσια, χώρια οι ιστορίες των τρομακτικών ταμειακών αναγκών που υπάρχουν αυτή τη στιγμή και που έχουν εκτοξεύσει τον βραχυπρόθεσμο δανεισμό στα ύψη. Χώρια τα κρυμμένα χρέη που υπάρχουν αυτή τη στιγμή σε διάφορες μεριές, χώρια το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος το οποίο κι αυτό σιγά-σιγά εκτινάσσεται.

Μόνο το εξωτερικό χρέος των τραπεζών αυτή τη στιγμή είναι 52% του ΑΕΠ της χώρας. Άρα, δεν είναι δυνατόν να αποπληρωθεί το χρέος. Άρα πού πάμε; Προς τι λοιπόν αυτή η πολιτική;

Συντρίβουν την κοινωνία για να σωθούν τραπεζίτες και ευρώ

Η πολιτική αυτή εφαρμόζεται -τουλάχιστον στις βασικές υποθέσεις- και θα εξηγήσω γιατί δεν μπορεί να επιτευχθεί , για να εξασφαλιστεί ο φόρος αίματος που πληρώνει η ελληνική οικονομία στους ξένους δανειστές. Να συνεχιστεί η πληρωμή των δανείων, ανεξαρτήτως κατάστασης της ελληνικής οικονομίας και των λαϊκών στρωμάτων αυτών, αυτό είναι το ένα στοιχείο.

Το δεύτερο είναι να αποφευχθεί για όσο είναι δυνατό να μη λειτουργήσει η ελληνική οικονομία και η πτώχευσή της ως θρυαλλίδα, ως ντόμινο, για τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, και ευρύτερα ενδεχομένως, αλλά και πολύ περισσότερο να μην επιδεινώσει, την ήδη δραματική κατάσταση του ίδιου του ευρώ. Δεν τους ενδιαφέρει, ούτε η ανάπτυξη της οικονομίας στην Ελλάδα, ούτε το να φτιάξουν τα οικονομικά, ούτε πώς θα μας βοηθήσουνε να πληρώσουμε τα χρέη, τίποτα από όλα αυτά.

Σήμερα, οι διεθνείς οικονομικοί οίκοι, αυτοί που, κατά κύριο λόγο έχουν τα μεγάλα πακέτα ομολόγων του ελληνικού χρέους, εκτιμούν ότι με το πρόγραμμα του ΔΝΤ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτού που επεβλήθη και που ψήφισε η κυβέρνηση πριν από δύο μέρες, στην πραγματικότητα θα φέρει μία πτώση του ΑΕΠ, στην τριετία, από 25 μέχρι 37%, όπως υπολογίζουν όλοι. Αυτό θα σημαίνει μη ανατάξιμη, όπως λένε μια σειρά οικονομικοί αναλυτές διεθνώς, ύφεση, τουλάχιστον για 20 χρόνια για την ελληνική οικονομία. Αυτό σημαίνει οικονομική καταστροφή. Και όχι μόνον αυτό.

Κατάργηση δημοκρατίας και πλιάτσικο

Συνήθως, στην ιστορία, γνωρίζουμε, ότι αντίστοιχες οικονομικές κρίσεις, δεν συνοδεύτηκαν μόνο με οικονομικές συνέπειες και αποτελέσματα, είχαν και σοβαρές πολιτικές συνέπειες. Είχαν προβλήματα, σε σχέση με τη δημοκρατία. Και είδαμε ήδη μόλις χθες ότι καταργήθηκε το Κοινοβούλιο με την τροπολογία. Θα περνάνε οι συμφωνίες με το ΔΝΤ, χωρίς έγκριση του Κοινοβουλίου – αίτημα το οποίο το βάζουν οι οικονομικοί αναλυτές του ΔΝΤ και της Ε.Ε. ήδη εδώ και δύο βδομάδες. Με την κατάργηση της έννοιας του Κοινοβουλίου δεν μπορεί να υπάρχει ανάταξη της οικονομίας. Είναι γνωστό τι έγινε στη Λατινική Αμερική, με τις χρεοκοπίες της δεκαετίας του ’80, όπου οι περισσότερες χώρες, ακόμη και αυτές που είχανε γλιτώσει από τη δικτατορία ή μόλις είχανε βγει από καταστάσεις δικτατορίας, επέστρεψαν σε καταστάσεις δικτατορίας.

Όμως, υπάρχει άλλο και σοβαρό θέμα. Σήμερα, οι περισσότεροι οικονομικοί αναλυτές, μιλάμε για αυτούς που κατέχουν τα ελληνικά ομόλογα και διεκδικούν σοβαρές αποδόσεις από αυτά, θεωρούν ότι η ελληνική οικονομία, η ελληνική κοινωνία, το ελληνικό κράτος, δεν είναι βιώσιμο. Μη οικονομικά βιώσιμο, λέγεται.

Και ξαφνικά αναπτύσσονται θεωρίες που λένε το εξής: αν αυτό δεν είναι βιώσιμο, ολόκληρες οικονομικές περιφέρειες της χώρας θα πρέπει είτε να απορροφηθούν από τους γείτονες, είτε θα πρέπει να ενσωματωθούν πλήρως στην Ευρωζώνη, ακριβώς όπως έγινε με τη Νέα Γη -αγγλιστί New Foudland- που έγινε επαρχία του Καναδά, το 1949, επειδή η New Foudland, ένα πρώην προτεκτοράτο της Βρετανίας, οδηγήθηκε το ‘34, σε τέτοια κατάσταση υπερχρέωσης, που δεν ήτανε βιώσιμο [...]. Αυτά συζητάνε. Και δεν τα συζητάνε μόνο. Εξ επαγγέλματος, μπορώ να γνωρίζω και να σας διαβεβαιώσω, με όσες πληροφορίες γίνεται, υπάρχουν ήδη επιχειρηματικά σχήματα τα οποία στήνονται αυτή τη στιγμή μέσα στην Ευρωζώνη, στο Μπαχρέιν, στα Αραβικά Εμιράτα και παντού, που στοχεύουν σε αυτού του είδους το πλιάτσικο της Ελλάδας.

Στην υιοθεσία ή την απορρόφηση ολόκληρων οικονομικών περιφερειών της χώρας. Άρα, το ζήτημα που μπαίνει μπροστά στη χώρα και στο λαό της, πρώτα και κύρια στην ίδια την εργατική τάξη, δεν είναι ότι θα χάσει το μεροκάματο ή κινδυνεύει η σύνταξη ή η δουλειά της. Κινδυνεύει να χάσει τη χώρα της. Και όχι μόνο με πολιτικούς όρους, δηλαδή με όρους ανοιχτής πολιτικής δικτατορίας, χούντας δηλαδή -όπως την έχουμε δει να εφαρμόζεται παντού, όπου μπήκε το ΔΝΤ, ή όπου μπήκε ο συνδυασμός ΕΕ και ΔΝΤ, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, και γνωρίζουμε τι συνέβη- αλλά και με όρους φυσικής ακεραιότητας της χώρας. Πολλοί οικονομολόγοι, πριν από μια εβδομάδα, έτυχε να βρίσκομαι σε ένα τέτοιο team οικονομολόγων, που συζητούσαν ακριβώς τις προοπτικές από μεριάς των επενδυτών για την Ελλάδα, και όλοι καταλήγανε στο συμπέρασμα, ότι η μόνη λύση της Ελλάδας είναι η «αφρικανοποίησή» της. Δηλαδή αυτό που συνέβη στη Νιγηρία ή στη Σομαλία, όπου στη δεκαετία του ‘90 ήταν τα πρότυπα ανάταξης οικονομιών για το ΔΝΤ. Κοιτάξτε τις σήμερα πού είναι και τι συμβαίνει εκεί. Άρα [...] το δίλημμα που μπαίνει σήμερα μπροστά στην εργατική τάξη, στο λαό, στη χώρα την ίδια είναι ή η σωτηρία της χώρας ή η ολοκληρωτική καταστροφή της χωρίς προοπτική. [...] Ή παλεύει, η Αριστερά, πρώτη και κύρια, προσπαθώντας κοινωνικά να θέσει τη εργατική τάξη στο προσκήνιο, να μπορεί να αναδείξει την ηγετική της ικανότητα και να τραβήξει τα υπόλοιπα στρώματα που πλήττονται σε μια ανασυγκρότηση της χώρας, με νέους όρους, με νέες προοπτικές, σε μια νέα τροχιά οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ανάπτυξης, ή είναι χαμένο το παιχνίδι. [...] Για αυτό και η έννοια της άρνησης της πληρωμής του χρέους είναι βασική αφετηριακή αρχή, για να μπορέσει να ξεκινήσει μια τέτοια πορεία. Είναι ζήτημα επιβίωσης.

Παύση πληρωμών δεν σημαίνει πτώχευση

Ας συζητήσουμε λιγάκι το θέμα της άρνησης πληρωμών, επειδή υπάρχουν πολλές φορές συγχύσεις, άλλες φορές καλόπιστες και άλλες φορές κακόπιστες, κυρίως από την κυρίαρχη προπαγάνδα. Άρνηση πληρωμής του χρέους, μέσα από την παύση πληρωμών, δεν σημαίνει πτώχευση της χώρας. Η πτώχευση -είτε έτσι, είτε αλλιώς- έρχεται. Ειπώθηκε προηγούμενα, έχει κλειδωθεί η οικονομία προς τα κει. Το θέμα είναι πότε θα έρθει, με ποιους όρους και ποια είναι τα συμφέροντα και πώς θα τοποθετηθούν, αν θέλετε, στις αγορές, οι κυρίως κερδισμένοι από την πτώχευση, για να μπορέσουν να επικαρπωθούν την πτώχευση. Αυτό είναι το θέμα. Λοιπόν, το θέμα είναι ότι πρέπει να προχωρήσουμε σε άρνηση πληρωμής του χρέους, ακριβώς για να αντιμετωπίσουμε την πιθανότητα και την προοπτική της πτώχευσης. Και αυτό το πράγμα πώς μπορεί να γίνει: Μόνο αρνούμενοι το δικαίωμα στους δανειστές να κατάσχουν ή να λεηλατούν αυτή τη χώρα. Αυτό είναι. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Η ιδέα αυτή και στο επίπεδο της πολιτικής και στο επίπεδο της οικονομίας, δεν είναι πρωτοσήμαντη - ξέρετε, μαζευτήκαμε ορισμένοι οικονομολόγοι και μας ήρθε ξαφνικά στο μυαλό. Στην ιστορία, στη διεθνή εμπειρία -αναφέρθηκε μια πολύ αξιόλογη μελέτη προηγουμένως- εγώ έχω να σας αναφέρω μια τεράστια βιβλιογραφία σε σχέση με το ζήτημα αυτό που ξεκινάει από το 19ο αιώνα, αναφέρεται το πολύ απλό εξής πράγμα: ότι δεν μπορεί [...] να ανασυγκροτηθεί μια οικονομία η οποία βαρύνεται από ένα τέτοιο δημόσιο χρέος[...]

Απαραίτητη η έξοδος από το ευρώ

Βεβαίως, οφείλουμε να πούμε ότι το μεγάλο πρόβλημα στην ελληνική οικονομία, πέραν από αυτά που είπαμε είναι, όντως, το ευρώ. Είναι ο μόνος μηχανισμός με τον οποίο μπορούν οι δανειστές, όπως οι ξένοι τοκογλύφοι, να μου επιτρέψετε να πω, μπορούν να συντρίψουν μέσα σε ένα 24ωρο την ελληνική οικονομία.

Γι’ αυτό είναι απαραίτητο, σε αυτήν τη πορεία, να φύγουμε από το ευρώ, είναι βασική προϋπόθεση. Και βεβαίως, η παύση πληρωμών δεν μπορεί από μόνη της να λύσει τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, αν δεν προχωρήσουμε γρήγορα σε μία διαφορετική αναπτυξιακή πορεία, εν συντομία: στην εθνικοποίηση των βασικών τραπεζικών ιδρυμάτων, ώστε να σταματήσει η κερδοσκοπία, είτε ιδιωτική είτε κρατική.  Το δεύτερο είναι ο έλεγχος των ροών κεφαλαίου, γιατί διαφορετικά δεν μπορεί να σταματήσει η αιμορραγία της ελληνικής οικονομίας που υπάρχει αυτή τη στιγμή. Θα σας πω μόνο ένα στοιχείο: στα τέλη του 2009, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΔΝΤ που παρακολουθεί τις βάσεις δεδομένων, από την Ελλάδα είχαν εξαχθεί κεφάλαια που ανήκουν σε ιδιώτες κατοίκους της Ελλάδας. Τα κεφάλαια που είχαν πάει στο εξωτερικό σε κερδοφόρες τοποθετήσεις, δηλαδή σε αγορές παραγώγων, σε μετοχές, σε CDs, σε ομόλογα κ.λπ., ήτανε 200 δισ. ευρώ, όταν όλο μας το χρέος είναι 300 δισ. ευρώ.  Λοιπόν, φυσικά και χρειάζεται μια άλλη αναπτυξιακή πορεία, δε θέλω να αναφερθώ παραπέρα. Βεβαίως, χρειάζεται να αναπτυχθεί το κράτος, ένα άλλο, όχι το σημερινό, το διεφθαρμένο, όπως είναι, ως βασικός μοχλός της οικονομίας, έτσι ώστε να μπορεί να ανασυνταχθεί η οικονομία και να αναταχθεί σε όλα τα επίπεδά της και, φυσικά, (χρειάζεται) ένας άλλος προσανατολισμός της χώρας, ώστε να αξιοποιήσει τις πραγματικές ευκαιρίες που υπάρχουνε στην αποδιεθνοποίηση της οικονομικής ζωής.