Η «υπαρκτή Ευρώπη» και ο Συνασπισμός

Του Πετρου Παπακωνσταντινου - Καθημερινή

 

Η αυτονόμηση της Ανανεωτικής Πτέρυγας από τον Συνασπισμό δεν προκαλεί έκπληξη. Από καιρό η κατάσταση στην Κουμουνδούρου θύμιζε νοσηρή συγκατοίκηση αποξενωμένων συζύγων, όπου ο χωρισμός είναι προτιμότερος από τη διαρκή φθορά. Πέραν των προβλημάτων πολιτικής τακτικής γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ, το αναπάντητο δίλημμα που συνδαύλιζε διαρκώς την κρίση ήταν στρατηγικής φύσης: Αν ο ΣΥΝ θα εξέφραζε την ανανεωτική πτέρυγα της αντισυστημικής Αριστεράς -κάτι που θα τον προσανατόλιζε αναπόφευκτα σε αναζήτηση κοινής δράσης με το ΚΚΕ και άλλες δυνάμεις- ή θα εκφυλιζόταν σε αριστερή πτέρυγα της μεταρρυθμιστικής Κεντροαριστεράς, σε συμμαχία με κάποιας απόχρωσης (κοινοβουλευτικούς ή μη) «πράσινους». Η δρομολογημένη διάσπαση του ΣΥΝ ανοίγει τον δρόμο για μια επώδυνη, πλην λυτρωτική κάθαρση, με αντίκτυπο σε ολόκληρο το αρχιπέλαγος της Αριστεράς.

Αν όμως η απόφαση του κ. Κουβέλη και των συντρόφων του ήταν αναμενόμενη, δεν συμβαίνει το ίδιο με τη χρονική στιγμή που επέλεξαν και με το πολιτικό σκεπτικό που προέβαλαν. Σε συνθήκες οξύτατης οικονομικής κρίσης και γενικής απογοήτευσης από την κυβερνητική πολιτική, η πίεση της αριστερής βάσης, επίμονη και συχνά αγωνιώδης, είναι προς την κατεύθυνση όχι της διάσπασης, αλλά της ενότητας, όχι της ιδεολογικής καθαρότητας, αλλά της πολιτικής αποτελεσματικότητας. Ούτε εξηγείται εύκολα η στάση μιας πτέρυγας που ομνύει στην πολυφωνία να αποχωρήσει από ένα δημοκρατικό συνέδριο, έχοντας συγκεντρώσει μόλις το ένα τέταρτο του σώματος.

Οι αποχωρούντες αποδίδουν τα δεινά του Συνασπισμού στην υποτιθέμενη «εγκατάλειψη του αριστερού ευρωπαϊσμού» από τις ηγεσίες Αλαβάνου και Τσίπρα. Είναι γεγονός ότι ο ευρωπαϊσμός υπήρξε θεμελιώδες στοιχείο ταυτότητας του ρεύματος που εξέφρασε το παλιό ΚΚΕ εσωτερικού. Το ρεύμα του «ευρωκομμουνισμού» άσκησε γοητεία σε αριστερούς που αμφισβητούσαν την αμερικανική επικυριαρχία και τον σοβιετικό δεσποτισμό, ενώ έλκονταν από τις προχωρημένες κατακτήσεις του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος. Ωστόσο, σύντομα περιθωριοποιήθηκε, γιατί επέλεξε να συμπλεύσει, κάποιες φορές, με τον Καραμανλισμό ή να επιχειρεί συμμαχίες με δυνάμεις που βρίσκονταν δεξιά του ΠΑΣΟΚ (τύπου ΚΟΔΗΣΟ), με αποτέλεσμα να μείνει εκτός Βουλής. Ανασύρθηκε από το περιθώριο χάρη στην επιλογή του Χαρίλαου Φλωράκη να οικοδομήσει, από θέση ισχύος, τον «Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου» με τη διάδοχο του ΚΚΕ εσωτερικού, ΕΑΡ.

Μετά τη διάσπαση του βραχύβιου σχήματος, ο Συνασπισμός, υπό την ηγεσία των ακραιφνών «ευρωπαϊστών», ψήφισε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και ακολούθησε πολιτική συμπληρωματικής δύναμης έναντι του ΠΑΣΟΚ. Το αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί εκτός Βουλής ή να φυτοζωεί πολύ κοντά στο 3%, ενώ το ΚΚΕ, σε πείσμα της κατάρρευσης του κοσμοειδώλου του, του «υπαρκτού σοσιαλισμού», ξανακέρδιζε την ηγεμονία στην Αριστερά. Ο Συνασπισμός κατάφερε να ξεκολλήσει από τη ζώνη του πολιτικού λυκόφωτος μόνο από τη στιγμή που κυριάρχησαν οι (όχι και τόσο διαυγείς, είναι αλήθεια) θέσεις του «Αριστερού Ρεύματος», έστω και αν ο χώρος αυτός δεν χάνει καμιά ευκαιρία να χύσει το γάλα που με τόσο κόπο μάζεψε στην καρδάρα.

Αν λοιπόν ο «αριστερός ευρωπαϊσμός» δεν έφερε τύχη στους υποστηρικτές του στις τέσσερις δεκαετίες που πέρασαν από τη διάσπαση του 1968, αναρωτιέται κανείς γιατί πιστεύουν ότι θα τους τη φέρει σήμερα. Για ποια ανεξάρτητη Ευρώπη μπορεί να μιλάει κανείς μετά το Κόσοβο και μετά την Ιερή Συμμαχία Μέρκελ - ΔΝΤ; Οταν ένας σπουδαίος Γερμανός οικονομολόγος, όπως ο Χανς Βέρνερ Ζιν, χαρακτηρίζει το πρόγραμμα Ε. Ε. - ΔΝΤ «συνταγή εμφυλίου πολέμου για την Ελλάδα» και όταν ο Βέλγος υπουργός Οικονομικών Ντινιτέ Ρεντέρς σχολιάζει ειρωνικά ότι, με την πολιτική των Βρυξελλών «θα πεθάνουμε... θεραπευμένοι», τότε το να διακηρύσσει κανείς την ακλόνητη πίστη του στην «υπαρκτή Ευρωπαϊκή Ενωση» δεν μοιάζει με δογματική εμμονή στα όρια της θρησκευτικής αφοσίωσης;

Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις στον Συνασπισμό έρχονται να προστεθούν στα πρόδρομα φαινόμενα των μεγάλων σεισμικών δονήσεων που θα προκαλέσει σε όλο το πολιτικό φάσμα η οξύτατη οικονομική κρίση. Αν και αυτά τα φαινόμενα μέχρι τώρα φαίνεται να πλήττουν κυρίως την αντιπολίτευση, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι απειλούν, με ακόμη μεγαλύτερη ένταση, το κυβερνών ΠΑΣΟΚ. Σ’ αυτό το φόντο, η Αριστερά θα βρεθεί αντιμέτωπη με ιστορικών διαστάσεων προκλήσεις - αν βέβαια αποδείξει ότι είναι ικανή για κάτι καλύτερο από το να διασπά διαρκώς τις δυνάμεις της και να ενώνει, όταν ενώνει, μόνο τις αδυναμίες της.