Το γαϊδούρι του Χότζα

Σταύρος Λυγερός - Καθημερινή

Η κυβέρνηση Παπανδρέου πορεύεται με σημαία το εκβιαστικό δίλημμα «μέτρα ή χρεοκοπία». Προσπαθεί να πειθαναγκάσει τους πολίτες να πιουν το πικρό ποτήρι για να αποφύγουν τα χειρότερα. Κρίνοντας από τη σχετικά χλιαρή αντίδραση της κοινωνίας, το Mέγαρο Μαξίμου και οι γραφειοκράτες της «τρόικας» εκτιμούν πως «τα μέτρα περνάνε». Η εκτίμηση αυτή ανοίγει τον δρόμο επιβολής πρόσθετων μέτρων, αφού πάνω απ’ όλα είναι το αποικιακού χαρακτήρα μνημόνιο. Προς το παρόν, όμως, σειρά έχουν το ασφαλιστικό και η κατεδάφιση των εργασιακών σχέσεων.

Μέχρι πρότινος οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων ήταν ένα είδος άτυπης διαπραγμάτευσης με την κυβέρνηση, που προσέδιδε ευστάθεια στην κοινωνική ισορροπία. Τώρα, οι θιγόμενοι δεν αντιδρούν δυναμικά, όχι τόσο επειδή έχουν πεισθεί, όσο επειδή βλέπουν ότι η χώρα βρίσκεται υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Δεν δίνουν μάχη υπεράσπισης κεκτημένων, επειδή ξέρουν ότι δεν έχουν ελπίδα να κερδίσουν κάτι. Οσοι συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις συμμετέχουν για να εκφράσουν την οργή τους. Η κύρια τάση των νοικοκυριών είναι να υιοθετούν συμπεριφορές επιβίωσης στο νέο δυσμενές περιβάλλον.

Ολες οι κοινωνίες μπορούν να αντέξουν περικοπές. Καμία, όμως, δεν μπορεί να αντέξει τη βίαιη ανατροπή αυτών που οι πολίτες θεωρούν σταθερές του βίου τους (εργασία, εισόδημα και σύνταξη). Ολα δείχνουν ότι η «θεραπεία σοκ» του ΔΝΤ και της Ευρωζώνης εγκλωβίζει την οικονομία στον φαύλο κύκλο μιας ανατροφοδοτούμενης ύφεσης. Παρά τις παρηγορητικές ρητορείες, η κρίση τείνει να προσλάβει διαστάσεις οικονομικο-κοινωνικού κραχ. Τα εισοδήματα δεν θα επαρκούν για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες, οι άνεργοι θα πολλαπλασιάζονται και οι μικρομεσαίοι εμποροβιοτέχνες θα χρεοκοπούν μαζικά.

Για πρώτη φορά μεταπολεμικά απειλείται μαζικά η επιβίωση των μεσοστρωμάτων, δηλαδή η αναπαραγωγή της υφιστάμενης κοινωνικής δομής. Η κοινωνική δυναμική θα εξαρτηθεί από τη δυνατότητα επιβίωσης κυρίως των μικρομεσαίων. Η σημερινή ισορροπία είναι εξαιρετικά ασταθής. Η υποτονικότητα των κοινωνικών αντιδράσεων είναι περισσότερο ανησυχητικό παρά καθησυχαστικό σημάδι. Εάν συγκεντρωθεί η «κρίσιμη μάζα» κοινωνικής απόγνωσης, η (χαοτική) κοινωνική έκρηξη θα εγγραφεί στην ατζέντα με μεγάλα γράμματα. Οι ένοικοι του Μαξίμου είναι χρήσιμο να θυμούνται ότι όταν το γαϊδούρι του Χότζα συνήθισε να μην τρώει, ψόφησε.